Nowe urlopy w polskim prawie pracy – co się zmieniło?
Zmiany w Kodeksie pracy, które weszły w życie 26 kwietnia 2023 roku, są efektem wdrożenia unijnej dyrektywy work-life balance. Dzięki temu polscy pracownicy otrzymali dwa nowe rodzaje urlopów: urlop z powodu siły wyższej oraz urlop opiekuńczy. Łącznie dają one możliwość skorzystania z 7 dodatkowych dni wolnych w ciągu każdego roku kalendarzowego. Warto jednak pamiętać, że niewykorzystane dni przepadają wraz z końcem roku.
Ważne: Urlop na żądanie, który funkcjonuje w Polsce od wielu lat, jest zupełnie innym uprawnieniem. Przysługuje on każdemu pracownikowi w wymiarze 4 dni w roku kalendarzowym i jest częścią standardowego urlopu wypoczynkowego. Nowe urlopy (z powodu siły wyższej oraz opiekuńczy) są dodatkowymi, odrębnymi uprawnieniami.
Urlop z powodu siły wyższej – kiedy można go wykorzystać?
Każdy pracownik może skorzystać z 2 dni lub 16 godzin zwolnienia od pracy rocznie z powodu siły wyższej. Decyzja, czy urlop zostanie wykorzystany w dniach, czy godzinach, należy do pracownika. Osoby zatrudnione na część etatu mają prawo do proporcjonalnego wymiaru tego zwolnienia.
Siła wyższa w tym przypadku oznacza pilne sprawy rodzinne, takie jak nagła choroba lub wypadek, które wymagają natychmiastowej obecności pracownika. Aby skorzystać z tego urlopu, należy złożyć wniosek najpóźniej w dniu rozpoczęcia zwolnienia. Pracodawca jest zobowiązany do jego udzielenia. Warto jednak pamiętać, że za czas tego zwolnienia przysługuje wynagrodzenie w wysokości 50 proc. normalnej stawki, a niewykorzystane dni nie przechodzą na kolejny rok.
Czytaj też: Dni wolne od pracy w 2025 roku – sprawdź, kiedy najlepiej wziąć urlop
Urlop opiekuńczy – komu przysługuje i jak go wykorzystać?
Drugim nowym uprawnieniem jest 5-dniowy urlop opiekuńczy, który przysługuje pracownikowi w celu zapewnienia opieki członkowi rodziny lub osobie zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, wymagającej wsparcia z poważnych względów medycznych. Urlop ten można wykorzystać jednorazowo lub w częściach, jednak za czas jego trwania pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie. Co istotne, okres urlopu opiekuńczego wlicza się do stażu pracy.
Urlop opiekuńczy można wykorzystać na opiekę nad:
• dzieckiem,
• małżonkiem,
• rodzicem,
• dziadkiem lub babcią,
• wnukiem lub wnuczką,
• rodzeństwem,
• osobą zamieszkującą w tym samym gospodarstwie domowym (niekoniecznie spokrewnioną).
Aby skorzystać z urlopu opiekuńczego, pracownik musi złożyć wniosek w formie papierowej lub elektronicznej najpóźniej na dzień przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Pracodawca nie może odmówić jego udzielenia ani żądać przedstawienia dokumentacji medycznej osoby wymagającej opieki. Podobnie jak w przypadku urlopu z powodu siły wyższej, niewykorzystane dni urlopu opiekuńczego przepadają wraz z końcem roku kalendarzowego.
Podsumowanie – jak nie stracić dodatkowych dni wolnych?
Dodatkowe dni urlopu, które obowiązują już od 2023 roku, to szansa na lepsze pogodzenie życia zawodowego z prywatnym. Aby jednak w pełni skorzystać z nowych uprawnień, warto pamiętać o terminach i zasadach ich udzielania. Niewykorzystane dni przepadają, dlatego warto wcześniej zaplanować ich wykorzystanie.
Redakcja poleca: Na co patrzeć przy odbiorze mieszkania od dewelopera? Te błędy mogą cię słono kosztować!
