Biorąc pod uwagę powszechność podatku dochodowego, jego historia jest raczej krótka i wynosi nieco ponad 200 lat. PIT jest nowożytną innowacją, która nie miałaby szans na realizację w odległej przeszłości, ponieważ wymaga ekonomii pieniężnej, dokładnych rachunków, rozumienia wpływów, wydatków i zysków, a także dobrze zorganizowanego społeczeństwa i wiarygodnej dokumentacji.
Pomimo że istnieją przykłady danin przypominających podatek dochodowy w starożytności i średniowieczu (Egipt, Chiny, Anglia), dopiero nowożytność umożliwiła wprowadzenie PIT w znanej nam postaci.
PIT w Wielkiej Brytanii
Początkowo podatek od dochodów osobistych wprowadzano w celu finansowania działań wojennych, argumentując przy tym, że po zakończeniu wojny zostanie wycofany. Tak też się stało w 1798 roku w Wielkiej Brytanii, gdy ówczesny premier William Pitt zarządził wprowadzenie PIT w celu zebrania funduszy na wojnę z Francją.
Wprowadzony w 1799 roku podatek dotyczył jedynie najzamożniejszej części społeczeństwa brytyjskiego i wynosił 10% od dochodów przekraczających 200 funtów. Dochody pomiędzy 60 a 200 funtów opodatkowane były rosnącą stopą opodatkowania poniżej 10%. Dochody poniżej 60 funtów zostały zwolnione z opodatkowania. Kwota podatku wpłacana była przez obywateli w sześciu równych ratach w ciągu roku. Ponieważ przeciętny dochód Brytyjczyka wynosił w tamtym czasie ok. 20 funtów rocznie, przeważająca część społeczeństwa nie podlegała opodatkowaniu.
W ciągu kilku kolejnych lat – w reakcji na zmienne koleje działań wojennych podatek ten został najpierw zniesiony (1802), przywrócony na poziomie 5% z obniżoną dolną granicą z 60 do 50 funtów oraz przywrócony na wyjściowym poziomie 10% (1806). W roku 1816 po bitwie pod Waterloo podatek został całkowicie zniesiony, a dane dotyczące płatników spalone (później okazało się jednak, że duplikaty zarchiwizowano). W trakcie kolejnych 26 lat w Wielkiej Brytanii nie obowiązywała żadna forma podatku dochodowego.
W roku 1842 konserwatywny premier Robert Peel ponownie wprowadził podatek dochodowy, by zrównoważyć deficyt budżetowy będący konsekwencją obniżonych taryf celnych i spadku dochodów państwa. Tym razem zostały opodatkowane dochody przekraczające 150 funtów rocznie. W latach 1842-1885 wysokość opodatkowania wahała się w przedziale od 1% do 6,7%.
Do pierwszej wojny światowej wymiar podatku dochodowego był stosunkowo niewielki, tj. poniżej 10%, jednak w XX wieku systematycznie wzrastał. Warto przy tym pamiętać, że początkowo (w XIX wieku) zakładano możliwość zmniejszenia lub zniesienia tego podatku – choć faktycznie do tego nie dochodziło z powodu wymagających finansowania działań wojennych.
Zasada utrzymywania niskiego PIT została zarzucona w końcu XIX wieku. Po roku 1890, w związku realizacją polityki społecznej, nastąpił wzrost wysokości podatku do poziomu 10%. Z kolei pierwsza wojna światowa przyniosła Brytyjczykom PIT przekraczający 25%. W roku 1918 było to już 30%. Po zakończeniu wojny rząd brytyjski wbrew swoim wcześniejszym zapowiedziom nie przywrócił poziomu podatków sprzed wojny – zdecydowano się jedynie na częściowe obniżenie (do 20%).
Okres międzywojenny przyniósł ponowny wzrost podatku dochodowego do wysokości 25-30%. W okresie II wojny światowej PIT wynosił najpierw 40%, by następnie osiągnąć 50% – po wojnie został obniżony nieznacznie (do 45%).
Stałą tendencją było także obniżanie progu dochodu kwalifikującego do płacenia podatku, co prowadziło do systematycznego wzrostu liczby płatników. O ile w wieku XIX PIT płaciło zaledwie kilka procent społeczeństwa, w roku 1930 było to już 22%, a pod koniec wojny więcej niż 30%. Aktualnie PIT obejmuje w Wielkiej Brytanii ok. 50% społeczeństwa, tj. prawie wszystkie pracujące osoby.
PIT w Stanach Zjednoczonych
Pierwszą próbę wprowadzenia podatku dochodowego w Stanach Zjednoczonych podjęto w roku 1812, jednak, ponieważ odbywająca się w tym czasie wojna z Wielką Brytanią zakończyła się traktatem pokojowym – zrezygnowano z tego pomysłu.
Faktycznie podatek dochodowy wprowadzono w Ameryce nieco później i pod presją wojny domowej – w 1862 roku zrobił to prezydent Abraham Lincoln. Dochody przekraczające 600 dolarów zostały obciążone podatkiem na poziomie 3%, a dochody przekraczające 10 000 dolarów podatkiem w wysokości 5%.
W 1864 stopy podatkowe zostały podwyższone – 5% od dochodów przekraczających 600 dolarów, 7,5% od dochodów przekraczających 5000 oraz 10% od dochodów przekraczających 10 000 dolarów. Już po wojnie wprowadzono podatek liniowy (5%) od dochodów przekraczających 1000 dolarów. Pod koniec obowiązywania (1870-72) podatek liniowy dla dochodów przekraczających 2000 dolarów ustalono na poziomie 2,5%. Podatek dochodowy był w owym czasie płacony przez niewielką liczbę Amerykanów – w 1870 roku był to zaledwie 1% populacji. Został zniesiony w roku 1872.
Kolejna próba wprowadzenia PIT do systemu podatkowego Stanów Zjednoczonych (1872) została uznana przez Sąd Najwyższy za niekonstytucyjną i odrzucona.
Głosy za ponownym wprowadzeniem podatku dochodowego pojawiły się po raz kolejny w roku 1912 i doprowadziły do Uchwalenia Szesnastej Poprawki do Konstytucji, która umożliwia Kongresowi opodatkowanie obywateli podatkami dochodowymi. W rezultacie tych zabiegów już pod koniec pierwszej wojny światowej 80% amerykańskich rodzin płaciło PIT.
PIT w Polsce
Po raz pierwszy deklarację PIT polscy podatnicy wypełnili w 1993 roku – rok po uchwaleniu ustawy wprowadzającej podatek PIT. Nie obyło się bez opóźnień i błędów w wypełnianiu deklaracji, jednak zasadniczo pierwsze rozliczenie podatkowe zakończyło się sukcesem.
Początkowo funkcjonowały trzy progi podatkowe: 20%, 30% i 40%. Stawki progowe zmieniały się na przestrzeni lat, a w 2009 zrezygnowano z trzeciego progu. Obecnie mamy dwa progi: 18% i 32%.
W 1996 roku przestaje obowiązywać tzw. popiwek – podatek płacony przez zakłady państwowe od ponadnormatywnych wynagrodzeń, który był podatkowym reliktem PRL.
W 2004 roku pojawiła się możliwość przekazania 1% podatku dochodowego na rzecz wybranej organizacji pożytku publicznego.
Od roku 2008 istnieje możliwość składania deklaracji PIT online, jednak przez pierwszych kilka lat liczba podatników, którzy zdecydowali się skorzystanie z tej formy rozliczenia, była niewielka. W 2019 roku w wersji elektronicznej złożono ponad 16 milionów deklaracji – za pośrednictwem rządowej usługi Twój e-PIT oraz niezależnych usługodawców w rodzaju PITax.pl Łatwe podatki.
Od roku 2019 Krajowa Administracja Skarbowa przygotowuje zeznanie podatkowe dla podatnika w usłudze Twój e-PIT.
