Początki tradycji
Zwyczaj oblewania wodą ma korzenie sięgające pogańskich rytuałów oczyszczania, płodności i przebudzenia do życia wiosną. Woda, jako źródło życia, była używana do oczyszczania ciała i ducha od złych mocy oraz zimowej stagnacji. Z biegiem czasu, te starożytne praktyki zostały przejęte i przekształcone przez chrześcijaństwo - wpleciono je w obchody Poniedziałku Wielkanocnego, nadając im nowe, chrześcijańskie znaczenie.
Śmigus i dyngus – dwa oblicza jednej tradycji
Tradycja ta znana jest pod dwiema nazwami: śmigus i dyngus, które pierwotnie odnosiły się do dwóch różnych zwyczajów. Śmigus polegał na wzajemnym smaganiu się gałązkami wierzby lub palmy, co miało zapewnić zdrowie i urodę. Z kolei dyngus był zwyczajem polewania się wodą. Z czasem oba te zwyczaje zlały się w jedną tradycję oblewania wodą, zachowując przy tym elementy symboliczne obu pierwotnych praktyk.
Znaczenie wody w tradycji
Woda w obrzędach lanego poniedziałku pełni rolę symbolicznego oczyszczenia, odnowy i przygotowania do nowego życia, co doskonale wpisuje się w wiosenny czas odrodzenia natury. Oblewanie wodą ma również wymiar zabawy i integracji społeczności, stanowiąc okazję do wspólnego świętowania i radosnego przywitania wiosny.
Lany poniedziałek dzisiaj
Obecnie lany poniedziałek jest postrzegany głównie jako dzień pełen zabawy, szczególnie dla dzieci i młodzieży. Choć pierwotne, głębokie znaczenie tej tradycji może nie być już tak silnie obecne w świadomości współczesnych ludzi, zwyczaj oblewania się wodą wciąż jest żywy i stanowi ważny element polskiej kultury ludowej.