Czym była Starożytna Grecja?
Gdy mówimy o Starożytnej Grecji, zwykle na myśl przychodzą nam Ateny, Sparta, hoplici, oblężenie Troi i panteon greckich bogów. Ale gdyby proszono nas o opisanie jej obszaru, to wskazalibyśmy na południową część Półwyspu Bałkańskiego, gdzie znajduje się dzisiejsza Grecja. A to błąd, gdyż w starożytności osady tej kultury istniały na Sycylii, na obszarach dzisiejszej Turcji, a nawet na Krymie. Jak to możliwe?
fot. Shutterstock
Państwo a zbiór państw-miast
Przede wszystkim nie powinniśmy myśleć o Starożytnej Grecji w dzisiejszych kategoriach. Nie było to bowiem jednolite państwo, ale zbiór wielu państw-miast, zwanych polis. Łączyła ich wspólna kultura, język i wierzenia, ale różniły interesy polityczne. Cześć miast zjednoczyła się dopiero gdy ze wschody zagroziło im potężne Imperium Perskie. Ale już po poradzeniu sobie z tym niebzepieczeństwem, doszło do wojny peloponeskiej pomiędzy Atenami i Spartą i ich sojusznikami. Do rozprzestrzenienia kultury i sztuki greckiej przyczynił się też król Macedonii Aleksander Wielki, który podbił Persję. Po jego śmierci imperium rozpadło się, ale jego części wciąż popularyzowały kulturę hellenistyczną. W ten sposób powstała Aleksandria, jeden z najważniejszych ośrodków kultury i nauki starożytnego świata, a ostatnia władczyni Egiptu Kleopatra pochodziła z greckiej dynastii Ptolemeuszy.
Wielcy żeglarze i podróżnicy
Grecy byli też doskonałymi żeglarzami i kolonizowali cały basen Morza Śródziemnego, dotarli m.in. na Sycylię, gdzie powstały słynne Syrakuzy. To właśnie tam urodził się sławny matematyk Archimedes. Opracował on prawo Archimedesa, gdy król kazał mu sprawdzić, czy korona jest naprawdę wykonana ze szczerego złota. Także dzięki jego pomysłowości miasto przez długi czas odpierało ataki Rzymian. Co ciekawe, to właśnie na tej włoskiej wyspie można dziś zobaczyć jedne z najlepiej zachowanych świątyń greckich. Niektóre są nawet w lepszym stanie niż słynny ateński Partenon.
Ale kolonizacja nie ograniczyła się jedynie do Sycylii. Grecy zakładali osady na obszarze Turcji, Francji, północnej Afryki, Gruzji, a nawet nad Morzem Czarnym. Przykładem może być Cyrena, która znajduje się na terenie dzisiejszej Libii lub Marsylia na południu Francji. We wszystkich tych miastach mówiono po grecku, stawiano świątynie ku czci greckich bogów i rozwijała się kultura helleńska. Zaś dzięki wspomnianemu już Aleksandrowi Wielkiemu, Iliada i Odyseja Homera dotarły na tereny dzisiejszego Tadżykistanu.
fot. Shutterstock
Możemy być zaskoczeni, że Starożytna Grecja rozciągała się na aż tak wielkim obszarze. Ale dzieje się tak dlatego, że często myślimy o starożytnych państwach w nowożytnych kategoriach. Zaś o Grecji nie należy myśleć jako o zjednoczonym i jednolitym organizmie państwowym, ale o zbiorze wielu osad, które choć politycznie nie miały ze sobą nic wspólnego, a ich relacje często kończyły się wojnami, to łączyła ich religia, kultura, język i sztuka, które okazały się tak silne, że przetrwały do naszych czasów.