"Przez most maszerują goście...". Czy Oddział II wiedział o ataku niemieckich wojsk?
Jan Henryk Żychoń - szef Ekspozytury nr 3 Oddziału II w Bydgoszczy, czyli polskiego wywiadu - budził skrajne emocje. W pracy był konkretny, ale nie bywał przy tym stereotypowy, co zwierzchnicy mieli mu nie raz za złe. Zarzucano mu, że działał niekonspiracyjnie, czym narażał na niebezpieczeństwo nie tylko siebie, ale również swoich współpracowników. W gdańskich lokalach pełnych papierosowego dymu i oparów alkoholu pojawiał się dość często. Nie stronił od kobiet, nie unikał awantur. Sam dbał o to, żeby było o nim głośno, w efekcie na jego konto spływały skargi.
Julian Suski, starosta z Bydgoszczy zapisał we wspomnieniach:
Zarzuty były różne, poczynając od bezprawnego więzienia ludzi w lokalu ekspozytury, poprzez orgie pijackie, aż do sprowadzenia na teren Pomorza i osiedlenia tu ze sfałszowanymi paszportami polskimi obywateli niemieckich, rzekomo skompromitowanych członków wywiadu polskiego w Rzeszy. Ja unikałem majora, uważałem go za człowieka bez skrupułów, zdolnego do nielegalnego postępowania, a przy tym pijaka.
Dla wielu był oficerem bez zasad moralnych. Broniły go jednak wyniki pracy wywiadowczej i szef Stefan Mayer. Trzeba jednak przyznać, że to on przed wojną zorganizował akcję o pierwotnej nazwie "Ciotka", którą później zmieniono na "Wózek". Według obliczeń historyków, dała ona około 60% cennych materiałów napływających wprost z Niemiec do centrali wywiadu. Jednak nie wszystkie informacje były w porę odpowiednio interpretowane...
Dziś, po ponad osiemdziesięciu latach, niezupełnie wiadomo, jak ta akcja przebiegała. Badacze gubią się w szczegółach, a fakty zastępują przypuszczeniami. Znany jest na szczęście zarys podstawowego pomysłu. Przygotowania trwały długie cztery lata, ponieważ trzeba było dopracować każdy detal... O tym: jak wyglądała, kto brał w niej udział i jakie były jej skutki, usłyszycie w najnowszym odcinku podcastu Misja Specjalna w RMF FM: Sekrety Polskiego Wywiadu 1939-1945.
Misja Specjalna. Sekrety Polskiego Wywiadu 1939 – 1945 nowy sezon
Lata mijają, a badacze i historycy nadal wracają do 1939 roku. Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP ma na swoim koncie wiele sukcesów… Zdarzyło się też kilka błędów, które miały wpływ na losy tysięcy ludzi. W podcaście "Sekrety Polskiego Wywiadu 1939 - 1945" Jacek Tomkowicz i Bartłomiej Niedźwiedzki przedstawiają mniej znane fakty dotyczące działań polskich tajnych służb.