Od kilku lat wśród rodziców uczniów panuje moda na plecaki na kółkach. Wynika ona z błędnego założenia, że wszystkim nieprawidłowościom postawy winien jest ciężar plecaka. Dr Tomasz Rawo, ortopeda, traumatolog z Carolina Medical Center, specjalizujący się w ortopedii dziecięcej wyjaśnia, że tornister na kółkach nie stanowi idealnego rozwiązania, bo choć faktycznie eliminuje problem ciężaru noszonego na plecach, to jednocześnie wymusza nienaturalną postawę dziecka. Uczeń, ciągnąc za sobą tornister na kółkach, musi lekko pochylić się i odwrócić, skręcając tułów, co jest bardzo niekorzystne dla postawy, a w konsekwencji dla rozwoju i ustawienia kręgosłupa! Tornister na kółkach co prawda ogranicza konieczność noszenia ciężaru, ale nie zapobiegnie rozwojowi wad postawy.
Aktualnie uważa się, że najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie plecaków lub tornistrów wyposażonych w odpowiednio szerokie paski, z możliwością regulacji i z dobrym usztywnieniem na plecach. Ile powinien ważyć? Zgodnie ze standardami światowymi, ciężar plecaka szkolnego nie powinien przekraczać 10-15 procent masy ciała ucznia, co jest, jak przyznaje ortopeda, niestety trudne do osiągnięcia. Zwłaszcza, że poza obowiązkowymi książkami, zeszytami i ćwiczeniami, do plecaków trafiają rzeczy nie związane z nauką, jak zabawki, komiksy i gadżety.
Równie istotnym zagadnieniem, co ciężar plecaka, jest odpowiednie jego rozłożenie. Nauczmy dziecko pakować tornister w taki sposób, aby cięższe rzeczy znajdowały się zawsze na dole, a lżejsze na wierzchu. Ułożenie rzeczy w ten sposób powoduje utrzymanie prawidłowego środka ciężkości ciała dziecka, dzięki czemu nie będzie ono zmuszone do zmiany postawy, aby wyrównać jego ciężar. Środek ciężkości ciała człowieka znajduje się w okolicy połączenia piątego kręgu lędźwiowego i pierwszego krzyżowego, czyli powyżej linii pośladków. Jeżeli środek ciężkości plecaka znajdzie się mniej więcej w tym samym miejscu, to dziecko nie będzie musiało zmieniać postawy, aby wyrównać ciężar, i to nawet w sytuacji przekroczenia zalecanej wagi plecaka. Aby to osiągnąć, szelki powinny być tak dopasowane, aby dół plecaka znajdował się mniej więcej powyżej linii pośladków. Jeżeli jest ciężki, warto aby był wyposażony w pas biodrowy, tak jak plecaki turystyczne, czy trekkingowe. W ten sposób umożliwimy dziecku prawidłowe rozłożenie ciężaru, bez konieczności zmiany położenia ciała, co w konsekwencji może doprowadzić do rozwoju wady postawy.
Idealnie dobrany i dopasowany plecak to taki, po którego założeniu uczeń nie zmieni swej postawy. Jeżeli dziecko pochyli się do przodu, to znaczy, że ciężar jest za duży i położony za nisko, a jeśli pochyli się do tyłu, to znaczy, że ciężar jest za wysoko. Dzięki dobrej regulacji szelek oraz przeorganizowaniu zawartości plecaka, możliwe będzie skorygowanie postawy dziecka.
Rodzicu, bądź czujny!
Rodzic powinien także pamiętać o kontrolowaniu zawartości plecaka i usuwaniu rzeczy niepotrzebnych dziecku w danym dniu. Według badań rzeczy niepotrzebne (zeszyty i przybory do przedmiotów, których dziecko nie ma danego dnia, zabawki, gadżety, dodatkowe książki) mogą stanowić nawet 30% ciężaru plecaka.
Z badań przeprowadzanych przez Sanepid wynikało, że w plecakach uczniów znajdują się przedmioty, które nie są potrzebne w ogóle lub w danym dniu. Dr Tomasz Rawo podkreśla, że aby ciężar był jak najbardziej bezpieczny dla dziecka, powinniśmy kontrolować zawartość plecaka i na bieżąco sprawdzać, co się w nim znajduje. Pomóż dziecku wyeliminować niepotrzebne rzeczy.
Bardzo ważnym czynnikiem zapobiegającym wadom postawy, które powstają w następstwie siedzącego trybu życia w szkole jest dobór odpowiedniej aktywności ruchowej dla dziecka. Ruch jest w stanie skompensować ciężkość plecaka i jest znacznie ważniejszy niż pilnowanie ciężaru. To dzięki aktywności fizycznej rozwijają się mięśnie i budowane są prawidłowe wzorce ruchowe, a w konsekwencji postawa dziecka! – mówi ortopeda.
Wielu rodziców niesłusznie zbyt ciężki tornister kojarzy z terminem „skolioza”. Dr Rawo wyjaśnia, że ciężki plecak może spowodować wiele wad postawy, takich jak plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy płaskie czy postawa skoliotyczna, ale z całą pewnością nie ma nic wspólnego ze skoliozą, która jest schorzeniem wielopłaszczyznowym o nieustalonej przyczynie.
Dobrze wyposażony pokój
Stoisz przed wyborem nowego krzesła i biurka? Nie kieruj się designerskim wyglądem lub modnym w tym sezonie kolorem. Pokój ucznia powinien być wyposażony w krzesło z możliwością regulacji ustawienia. Zwróć uwagę na dobrze wyregulowane siedzisko. Ważne jest, aby dziecko siedząc na krześle miało mniej więcej 90 stopni zgięcia w stawach kolanowych i biodrowych, przy stopach pozostawionych na podłodze. Nogi nie powinny zwisać. Rolą rodzica jest dopilnowanie, aby kąt zgięcia nie przekraczał 90 stopni, bo to może powodować przykurcze mięśni biodrowo-lędźwiowych. Dr Tomasz Rawo zwraca uwagę, że większą bolączką są szkolne meble. Uczniowie mają zróżnicowany wzrost, a krzesła i stoliki są zazwyczaj w jednym rozmiarze. Gorsze będzie za małe krzesło niż to trochę za duże.
Znacznie trudniej będzie Ci kupić biurko z regulowanym blatem. Jeśli jest zbyt wysokie, trzeba będzie zastosować podnóżek dla dziecka. Pamiętaj też o odpowiednim ustawieniu monitora. Powinien znajdować się w linii wzroku. Dziecko nie powinno patrzeć do góry.
W trosce o komfort pracy przy komputerze warto przyzwyczaić dziecko do pracy z myszką pionową ergonomiczną – dopasowaną do kształtu ręki dziecka. Umożliwia pracę w naturalnej dla dłoni pozycji. Notabene tego typu myszki zalecane są przez specjalistów zajmujących się leczeniem urazów i deformacji kończyny górnej. Przyznają, że użytkowanie tradycyjnej myszki jest niekorzystne dla dłoni, nadgarstka i przedramienia. Wymaga wygięcia nadgarstka, ponadto dochodzi do uniesienia palca.
Do ortopedów zgłasza się coraz więcej nastoletnich pacjentów, którzy uskarżają się na przewlekłe bóle kciuka. Wśród nich znajdują się namiętni gracze komputerowi.
Wypracuj u dziecka zdrowy nawyk robienia przerw w trakcie odrabiania lekcji. Warto w tym czasie porozciągać się, wykonać kilka przysiadów, skłonów lub podskoków, zrobić krążenia nadgarstków, bioder i stóp. Z punktu widzenia fizjologii dziecka, szkoła i prace domowe nie są naturalne, dziecko potrzebuje aktywności ruchowej i to od niej zależy rozwój jego postawy. Rolą rodzica jest dopilnowanie, aby była odpowiednia ilość czasu poświęcanego na ruch. Ważne jest także, aby wpływać na szkołę i nauczycieli, aby ograniczali liczbę prac domowych. Dziecko powinno mieć czas na naturalną aktywność fizyczną – to najlepsza recepta na dobrą postawę.
Warto pamiętać o kilku zasadach:
1. Zwróć uwagę na przedmioty, które pakuje dziecko do tornistra lub plecaka. Czy na pewno przydadzą mu się dodatkowe gadżety, takie jak klocki, czy zabawki?
2. Naucz dziecko zasady, że cięższe rzeczy układamy na dole tornistra lub plecaka, a lżejsze wędrują na wierzch.
3. Przypominaj dziecku, że tornister należy nosić zawsze na obu ramionach, nawet jeśli ma do pokonania krótką trasę do szkoły.
4. Zdrowym nawykiem jest robienie przerw w trakcie odrabiania lekcji. W tym czasie można zrobić kilka przysiadów, porozciągać się, wykonać krążenia nadgarstków. To zbawienne dla ciała i dla głowy. Uwaga! Ta zasada dotyczy również dorosłych.
5. Ruch i aktywność fizyczna są w stanie zrekompensować ciężki plecak i skorygować wiele wad powstałych w wyniku siedzącego trybu życia w szkole. Zastanówcie się wspólnie z dzieckiem nad wyborem dodatkowych zajęć sportowych.